"Az çalışana, savaşını vermeyene ekmek yok artık. O yüzden ‘Savaştıkça kazanırsınız’ sözü felsefem olmuştur."*

Savaşmayı ilke edinen isim armatör Ebru Paylan Şenkaya. Altı yıl önce kurduğu bu cümlelerin ardından gemi ve tersanelerinde 4 işçi öldü. Daha fazlası da bu sözlerden önce yaşamını yitirmişti.

Son cinayet Güllük Limanı'nda yaşandı. İhmalleri, riskleri tek tek kayda alan operatör Mehmet Şah Ece, zorla çıkarıldığı vincin devrilmesiyle hayatını kaybetti.

İtirazlarını dikkate almadığı Mehmet Şah Ece'yi tehditle ölüme gönderen vardiya amiri tutuklandı. Yargıysa ne liman işletmesini ne yaşlı ve bakımsız gemiyi, en çok ölen işçiyi kusurlu çıkardı. El birliğiyle işlenen cinayetin altını biraz kazıyanlar patronların kabarık sicilini buldu.

Güverte kırık, bakımlar eksik, çalışmak güvenli değil
EOS Group'un patronu Ebru Paylan Şenkaya'nın bir gemicilik şirketi (Armador) ve üç tersanesi (Dentaş, Çındemir, TORGEM) var. Mehmet Şah Ece'nin hayatını kaybettiği "Ocean S", Armador'un filosundaki 20 gemiden biri. 28 yaşındaki bu gemide yapılan son denetimler kazanın adım adım yaklaştığını gösteriyor.

15 Haziran'da Güllük Limanı'na yanaşan gemide yapılan denetimde 10 noktada arıza veya eksikler tespit edildi. O tespitler şöyle:

• Güvertede iki noktada kırık, bir noktada hasar bulundu
• Ambar kapağının bakımı gerektiği gibi yapılmamış
• Çalışma ortamı güvenli değil ve bazı engeller mevcut
• Gösterge ve işaretler eksik
• Yangınla mücadele ekipmanlarının bakımı uygun biçimde yapılmamış
• Güverteler arası geçişi sağlamak veya tanklara girmek için kullanılan sızdırmaz Menholler gerektiği gibi değil
• Gemilerin emniyetli yönetimini ve deniz kirliliğini önlemeyi hedefleyen uluslararası ISM standartlarına uyulmuyor

Geminin 2016'da karıştığı kazada "ciddi" hasarlar aldığı belirtiliyor

10 yılda 191 kusur, 3 tutuklama
Gemi, Güllük'ten önce 2 denetimden daha geçti. Bu yıl Şubat ayında Venedik'te 7, Mart ayında Novorossiysk'te 2 eksiği tespit edildi. Ocean S'in 10 yılda kaydedilen toplam arıza veya eksik sayısıysa 191.

Denetimlerden 3'ünde diğerlerinden farklı olarak gemi, eksiklerini giderene dek limanda tutuklanmış ve denize açılması engellenmiş.

Bunlardan biri yakın tarihli. 2021 sonunda Venedik'te tutuklanan gemi 3 gün bırakılmadı. Geminin 2018'de İngiltere'de 10 gün, 2014'te İtalya'da 5 gün tutuklu kaldığı biliniyor.

Şirketin filosundaki bir başka gemi Cornelia da son 10 yılda 6 defa tutuklanmış olmasıyla tanınıyor.

Gemi ve tersanelerinde 16 işçi öldü
Kirli olan sadece "Ocean S"nin sicili değil. EOS Group bünyesindeki gemi ve işletmelerde bugüne kadar 16 işçi yaşamını yitirdi.

2019 yılında Armador'a ait "Gannet S" adlı gemide yaşanan ağır ihmaller 19 yaşındaki bir stajyerin hayatına mal oldu. Piri Reis Üniversitesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği öğrencisi Mustafa Koç, 18 gün boyunca günde ortalama 20 saat çalıştırılmış, denizciye kimyasal kalıntılar bulunan tanklar bile temizletilmişti. Havalandırma sistemi bozuk olan ve vantilatörü bulunmayan bir revirde 45 derece sıcaklık altında uyuyan Mustafa Koç bir gün odasında ölü bulundu. Sefer öncesinde herhangi bir sağlık sorunu yaşamayan Mustafa Koç'un akciğer enfeksiyonu nedeniyle hayatını kaybettiği belirlendi.

Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği öğrencisi Mustafa Koç 19 yaşındaydı

Dentaş Tersanesi’nde boru ustası olarak çalışan Hasan Aydın, 20 Haziran 2023'te geçirdiği kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti.

Çındemir Tersanesi'nde çalışan Recep Kaya, 15 Ocak 2022'de tekerlekli iskelenin forkliftle değiştirilmesi sırasında iskelenin yıkılması sonucu hayatını kaybetti.

17 Aralık 2013 tarihinde TORGEM Tersanesi'nde kule vinci devrilmesi sonucu yaralanan vinç operatörü Haydar Akyürek, 15 gün sonra tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.

2011'de Armador'a ait Reina 1 yük gemisi ile Deniz Line'a ait 189 yolcusu olan Ankara feribotu Adriyatik Denizi'nde çarpıştı. Çarpışma sonucu batan Reina 1 gemisindeki 10 denizciden sadece 2'si kurtarılabildi. Hayatını kaybeden 8 denizciden sadece ikisinin cansız bedenine ulaşılabildi.

Dentaş Tersanesi'nde taşeron işçi olarak çalışan 30 yaşındaki Selim Sevgili, 8 Şubat 2009'da çalıştığı geminin ambar kapakları arasına sıkışarak hayatını kaybetti.

TORGEM tersanesinde taşeron işçi olarak çalışan Cabbar Ongun, 21 Ağustos 2007'de daha işbaşı yapmadan elektrik akımına kapılıp hayatını kaybetti.

17 Nisan 2005'te Çındemir Tersanesi'nde çalışan Osman Koçak, fazla mesaiye bırakıldı. Ağır hurda parçalarını atarken ambarın içine düşen 26 yaşındaki işçi hayatını kaybetti.

Özelleştirme kurbanı: Güllük Limanı
Cinayetin diğer mahali olan Güllük Limanı'nın öyküsü de EOS Group kadar dikkat çekici.

Seramik ham maddesi olarak kullanılan feldspatın önemli bir bölümü Güllük Limanı’ndan ihraç ediliyor.

1981 yılında Türkiye Denizcilik İşletmeleri'ne devredilen liman uzun yıllar yükleme istasyonu olarak kullanıldı. Kapasitesi yetersiz gelince 2004'te limanın 5 kilometre kuzeyine yeni bir yük limanı inşa edilmesine karar verildi.

2006 yılında Yap-İşlet-Devret modeliyle inşa edilen yeni iskelenin hizmete girmesiyle, yükleme ve boşaltma işlemleri bu yeni limana kaydırıldı. Limanın işletmesi de özel sektöre geçti.

Yat limanına çevrilen eski iskelenin işletmesi de 2021 yılında özelleştirildi. Genişletilmesi planlanan liman, ihaleyle 45 yıllığına ICC Holding'e verildi. Şirket son yıllarda kamudan aldığı dev ihalelerle öne çıkıyor.

İşçilerin çıkmayı reddettikleri vinç çalışmaya başladıktan 1 saat sonra kırıldı

Limanlar rekabet, armatörlerse düşük maliyet kaygısıyla gemilerin limanda geçirdiği süreyi kısaltmanın derdinde. Güllük gibi eski ve kapasitesi yüksek bir limanda yaşanan iş cinayeti, akıllara 3 soruyu beraberinde getiriyor.

- Üç tersanesi ve 20 gemisi olan patron bir geminin vincine yapılacak bakımı neden ihmal etti?

- Gemideki yük boşaltılırken neden limanın otomasyona sahip vinçleri yerine geminin moment kontrol sistemi dahi olduğu meçhul vinci kullanıldı?

- Hem işçilerin hem de uluslararası denetçilerin işaret ettiği eksiklerine rağmen gemi neden tutuklanmadı?

*Alıntı, EOS Holding patronu Ebru Paylan Şenkaya'nın 7Deniz Dergisinin Mayıs-Haziran 2018 sayısındaki röportajından

Emre Alım / Sol.Org