Cıva zehirlenmesini ortaya çıkardı görevine son verildi!

Kayseri’nin Develi ilçesinde Kanadalı Centerra Gold altın firmasına ait Öksüt Madencilik A.Ş.'nin altın madeninde çalışanların cıva ile zehirlenmesiyle ilgili bilirkişi raporunda, zehirlenmeyi ortaya çıkarıp altın dökümünü durduran danışmanın görevine son verildiği ortaya çıktı. Cıva zehirlenmesinin kendisinden gizlendiğini öğrenen madenin Proses Danışmanı Metin Demir, bir “felaket” olarak yorumladığı cıvaya maruz kalmanın üzerine gittiği için görevden alınmış.

CIVA İŞÇİDEN GİZLENMİŞ
Bu yılın şubat ayında madenin altın döküm odası (ADR) bölümünde görev yapan taşeron özel güvenlik firmasına bağlı çalışanlarda başlayan sağlık sorunları sonrası yapılan analizlerde ortaya çıkan cıva zehirlenmesinin, uzun süre işçilerden gizlendiği ve ortamda cıva olduğu bilinmesine rağmen işçilerin çalıştırıldığı yine bilirkişi raporu ve işçilerin anlatımlarıyla ortaya kondu.

DANIŞMANIN POLİS İFADESİ GERÇEĞİ ORTAYA ÇIKARDI
Cıva zehirlenmesi sürecini ortaya çıkaran ve gerekli girişimlerden sonra altın döküm tesisinde üretimin durdurulmasını sağlayan altın madeninin Proses Danışmanı Metin Demir’in 13 Haziran 2022 tarihinde Foça Polis Merkezinde verdiği ifadesi, maden işletmesindeki eksiklikleri ve cıva zehirlenmesinin nasıl karartılmak istendiğini ortaya seriyor. İfadesinde, Öksüt Altın Madeninde tam zamanlı proses danışmanı olarak, 1 Aralık 2021- 21 Mart 2022 tarihleri arasında çoğunlukla evden (uzakta) görev yaptığını belirten Demir, arada şirketin isteğiyle saha ziyaretinde bulunduğunu, gözlemlerini Centerra Gold Türkiye Başkan Yardımcısı David Alan Bickford’a direkt olarak raporladığını dile getirdi.

"BAŞ MÜHENDİS ISRARLA ALTIN ODASINA GELMEMİ İSTEDİ"
Mart 2021 tarihindeki saha ziyaretinin tamamlanmasına 1 gün kala 10 Mart 2022’de ADR tesisindeki altın odasını ziyaret etmesi için Proses Başmühendisi Süleyman Çağrı Cengiz’den tavsiye aldığını aktaran Demir, ifadesinde sonraki süreci şöyle anlatıyor: “Yorgun olduğumu ve bir sonraki ziyaretimde altın odasını da ziyaret edeceğimi söyledim ama kendisi çok ısrarcı şekilde girmem gerektiğini, yönetim tarafından baskı altında olduğunu ve bu konuyu da yönetimden saklamamı söyledi. Ben de Çağrı’nın ısrarı üzerine altın odasına girdim ve önceden tarif ettiği yerleri özellikle inceledim. Etrafta çok miktarda cıva gözlemledim. Ayrıca 28 Şubat 2022’de numune olarak toplanan yaklaşık 1000 gr cıvanın saklandığı kabı gördüm. Dünya standartlarında 450 gr cıvanın olduğu yerler yüksek cıva zehirli bölgeler olarak adlandırılır ve gerekli tedbirler alınıp, sistem durdurulup, gerekli resmi makamlara hemen raporlama yapılır. Burada ise bu oranın çok daha fazlası cıva olduğunu gözlemledim.”

KANADALI PATRON: PANİK YAPMAYALIM, ÖNÜMÜZE BAKALIM
Operatör ve mühendislerle konuştuğunda bu konunun yönetim tarafından kimseyle paylaşılmaması ve kendisine de bilgi verilmemesi gerektiğinin söylendiğini aktaran Demir, “Ben içeriye girdiğimde hiçbir tedbir alınmamış, uyarı yapılmamıştı. Diğer güvenlik görevlileri, çalışanlar ve hatta benden bile saklanmış, yüksek cıva buharının olduğu yere sokulmuş çalıştırılmışlar. Olaydan sonra David Alan Bickford’un yanına giderek olayın ciddiyetini ve ölümcül olduğunu anlattım” dedi. Bickford’la birlikte Proses Müdürü Ömür Yandım, Başmühendis Süleyman Çağrı Cengiz ve kendisinin katıldığı bir toplantı yapıldığını aktaran Demir, bu durumu ve nedenlerini, neden önlem alınmadığını sorduğunda, Bickford’un “Arkaya değil önümüze bakalım, insanları korkutmadan, panikletmeden önlemimizi alalım” dediğini aktarıyor.

FACİAYI SORGULAYINCA İŞTEN ÇIKARILMIŞ
Bu durumla ilgili şirketin Kanada’daki ofisine ve işletmedeki tüm yetkililere bilgi verdiğini ve durumun ciddiyetini anlatıp önlem alınması gerektiğini belirttiğini ileri süren Demir, 8 Mart 2022 tarihinde şirket yetkililerinin ve madende örgütlü sendika temsilcilerinin yer aldığı çevrim içi bir toplantıda durumun vahametini tekrar anlattığını, bu “yaşanan facianın” devlet yetkililerine bildirilip bildirilmediği ile ilgili sorularının geçiştirildiğini dile getiriyor. Demir, bu toplantıdan iki gün sonra şirket güvenliğine yazılı olarak kendisinin içeri alınmaması talimatının iletildiğini belirterek, “Benim cıvayı görüp ve aynı gün raporladığım 10 Mart 2022’den 11 gün önce şirket yönetiminin cıva olayını bildiğini belirten e-mailler bana Süleyman Çağrı Cengiz tarafından gösterildi. 28 Şubat 2022 ‘mercury in oven’ başlıklı e-mail S. Çağrı Cengiz tarafından Ömür Yandım (proses müdürü) ve David Bickford’a gönderilmiş. Yaklaşık 1000 gr cıva örneğinin alındığını ve altın odasının her yerinde cıvanın bulunduğunu söylemiştir. Yine 28 Şubat 2022 saat 11.46’da aynı e-maile cevaben David, Çağrı ve Ömür’e cevap yazarak toplanmak istemiştir. Bu da David’in ve Ömür’ün olayı bildiklerini çok fazla miktarda cıvadan haberdar olduklarını ve buna rağmen ben sahayı ziyaret ettiğim 10 Mart’a kadar hiçbir önlem alınmadan insanları çalıştırdıklarını ve beni de tehlikeye attıklarını göstermektedir” diyor.

"SİSTEMİ DURDURMASAYDIM DAHA BÜYÜK BİR FACİA KAÇINILMAZDI"
Demir ifadesinde, “Eğer 10 Mart’ta altın odası ve ADR’yi ziyaret etmeseydim ve sistemin durdurulmasını istemeseydim, çok daha büyük bir facianın olması kaçınılmazdı” diye konuşuyor. Bilirkişi raporunda 18 Mart 2022 tarihinde yapılan iş sağlığı ve güvenliği kurulu toplantı tutanağında, “28 Şubat 2022 tarihinde ADR odası operatörleri tarafından altın odasının temizliği sırasında cıva topları gözlemleyerek proses yönetimine haber verdiği, temizlik sırasında yaklaşık 1 kg cıva toplarının toplandığı belirtilmiş olup konunun proses yönetimi içerisinde saklı tutulduğu belirtilmektedir” ifadeleri de dikkat çekiyor. Raporda, gizli olarak yapılan bu toplantıda işletmenin İnsan Kaynakları Sorumlusu Pelin Usta Özkayhan’ın durumun ilgili mercilere bildirildiğini söylemesine rağmen ilgili yerlere bildirim yapılmadığı da ileri sürülüyor.

TAŞERON İŞÇİLERİN FİRMASI BİLE BELLİ DEĞİL!
Raporda ayrıca dosya evraklarında ismi geçen G-4S Güvenlik Hizmetleri AŞ adına düzenlenmiş herhangi bir evrak görülmediği, Öksüt Madencilik ile G-4S Güvenlik Hizmetleri arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi mevcut olup olmadığı anlaşılmadığı belirtilerek, cıva zehirlenmesine maruz 5 çalışanın “hangi iş yeri” adına çalıştıklarının anlaşılamadığı dile getiriliyor.

CİVA ZEHİRLENMESİNİN NEDENLERİ
Bilirkişi raporunda, cıva zehirlenmesinin nedenleri olarak şu maddeler sıralandı:

  1. Firmanın işlediği ham maddeyi analiz ettirmemesi, altınla beraber ham madde içerisinde cıva veya başkaca zararlı olabilecek bir maddenin bulunma ihtimalini değerlendirmemesi.
  2. Altın elde edilmesi esnasında teknolojik uygulamalar takip edilerek kapalı sistem çalışma yapılmaması, uygun havalandırma sistemi ve filtre sistemlerinin kurulmaması.
  3. Altın elde edilmesi aşamalarında, cıva ve benzeri ağır metaller için ölçüm cihazları temin edilerek sürekli olarak ölçüm yapılmaması.
  4. Çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanımlar temin etmemesi ve kullandırmaması.
  5. İşverenin gerekli önleyici güvenlik tedbirlerini almadığı, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda bir çalışmanın yapılmaması.

BİLE BİLE GÖREVİ İHMAL ETTİLER!
Raporun sonuç ve kanaat başlığı altındaki kısmında, “Gerekli güvenlik önlemlerinin alınmasını sağlamayan Türkiye Operasyonlarından Sorumlu Başkan Yardımcısı David Alan Bickford ve İşveren Vekili Olgun Otyakmaz’ın, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu maddelerini ve yönetmelik maddelerini ihlal ettikleri” dile getiriliyor. Madenin Proses Müdürü Ömür Yandım’ın cıvanın varlığından haberdar olduğu halde hiçbir önlem almadan çalışmalara devam ettiği ve yine 28.04.2022 tarihli tutanakta belirtildiği gibi çalışma alanında 1112,4 gr cıva tespit edildiği tespit edildiği halde çalışmanın durdurulması, çalışanlara ise uygun kişisel koruyucu ekipman verilmesi ve çalışan kişilerin bilgilendirilmesi hususlarında bir işlem başlatmadığı” için ihmalinin bulunduğu belirtiliyor. Raporda, cıva ile ilgili konunun görüşülmesine rağmen işi durdurmayan veya durdurulması için talepte bulunmayan iş yerinin iş güvenliği uzmanlarının, bazı maden yetkililerinin görevi ihmal ettikleri dile getiriliyor.

Özer Akdemir - Evrensel